De berggorilla
De naam berggorilla is waarschijnlijk niet toevallig gekozen. Het verwijst enerzijds naar de grootte van de beesten en anderszijds naar hun favoriete leefgebied, namelijk in de bergen. Een mannetjes berggorilla kan wel 1,90 meter worden en zo’n 200 kilo wegen. Het is daarmee de grootste apensoort op de wereld. Een vrouwtjes berggorilla kan ongeveer 130 tot 150 centimeter groot worden en wegen vaak tussen de 70 en 110 kilo. Het mannetje is daarmee dus twee keer zo zwaar als het vrouwtje. Qua uiterlijke kenmerken valt vooral op dat de armen van een berggorilla langer zijn dan zijn benen. Daarnaast heeft de berggorilla een platte neus met grote neusgaten, een ruige blauw/zwarte vacht en geen staart. De handen, voeten en en borst van de berggorilla zijn kaal en bij de mannetjes is het haar op de rug vaak grijs/zilver.
Hierdoor wordt het oudste en dominantste mannetje vaak aangeduid als zilverrug of silverback.
Berggorilla’s rusten uit in hun natuurlijke habitat
De zilverrug of silverback is te herkennen aan zijn grijs/zilveren rug.
De berggorilla behoort tot de ondersoorten van de gorilla. Er zijn eigenlijk twee soorten gorilla’s te onderscheiden: de westelijke gorilla en de oostelijke gorilla. Onder beiden soorten zijn in totaal een vijftal ‘ondersoorten’ bekend. Dit ziet er als volgt uit:
- Soort: Gorilla beringei (Oostelijke gorilla)
- Ondersoort: Gorilla beringei beringei (Berggorilla)
- Ondersoort: Gorilla beringei graueri (Oostelijke laaglandgorilla)
- Ondersoort: Gorilla beringei s.sp. (Bwindigorilla)
- Soort: Gorilla gorilla (Westelijke gorilla)
- Ondersoort: Gorilla gorilla diehli (Cross Rivergorilla)
- Ondersoort: Gorilla gorilla gorilla (Westelijke laaglandgorilla)
In het wild worden de meeste berggorilla’s niet ouder dan een jaar of 50.
Leefgebied
De berggorilla komt alleen voor in Centraal Afrika, meer specifiek het Virunga gebergte. Dit gebergte ligt op de rand van drie landen ligt, namelijk Congo, Rwanda en Uganda en de levensader wordt gevormd door acht vulkanen waarvan er nog twee actief zijn. Niet geheel toevallig betekent Virunga ook vulkaan in het Swahili.
De berggorilla’s leven in Rwanda in het Volcanoes National Park, in Congo in het nationaal park Kahuzi-Biéga en in Uganda in het Mgahinga Gorilla Nationaal Park en het Bwindi Impenetrable Forest. Al deze parken maken dus onderdeel uit van het Virunga gebergte. Het hoogste punt van het gebergte is 4500 meter, maar het gebied rond het Volcanoes National Park ligt op ongeveer 3000 meter. Het gebied kenmerkt zich door stukken bamboebos en hogerop gelegen vaak nevelwouden met vele tropische planten.
Het imponerende Virunga-gebergte gezien vanuit Ruhengeri
Voedsel
De berggorilla’s zijn van oorsprong vegetariërs en eten dan ook voornamelijk planten. Een groot deel van de dag zijn ze dan ook bezig met een zoektocht naar voedsel, wat foerageren genoemd wordt. Ze zoeken hierbij vooral naar sappige stengels van planten maar ook wortels, knollen en vruchten zijn geliefd bij de dieren. In hun zoektocht naar voedsel zullen ze vooral op de grond actief zijn, maar wanneer ze iets zien wat ze bevalt dan zullen ze er ook voor in een boom klimmen. Gezien het verschil in gewicht is dit klimmen vooral voor de vrouwelijke gorilla’s weggelegd. De diverse onderzoeken die er gedaan zijn naar de levenswijze van de berggorilla’s hebben aangetoond dat de dieren tot wel 100 verschillende planten eten. Daarnaast eten ze soms ook kleine stenen, waarschijnlijk vanwege de mineralen en eten ze af en toe hun eigen uitwerpselen. Af en toe eten de dieren ook kleine insecten, maar dit lijkt vooral onopzettelijk te zijn.
Leefwijze
De berggorilla start zijn dag vaak vroeg om een uur of 6 à 7 in de ochtend om vervolgens te gaan foerageren naar voedsel. Na een aantal uren zoeken naar voedsel vinden ze het dan wel tijd om een even uit te rusten. De jongen hebben dan wat tijd om met elkaar te ravotten. In de middag, vanaf een uur of 15:00 gaan de beesten opnieuw op zoek naar voedsel waarna ze tegen het einde van de middag starten met het maken van een nest voor de nacht. Ze doen dit met behulp van takken en bladeren. Als het droog is zullen de ouderen veelal op de grond slapen en de jongeren (ter bescherming) wat hoger in een boom. Bij regen zullen ook de ouderen proberen een nest te maken in de boom.
De berggorilla’s leven veelal samen in groepen waarbij er altijd minimaal 1 de leider is die de zilverrug of silverback genoemd wordt. De rest van de groep bestaat uit vrouwtjes of jongere mannetjes gorilla’s. Volwassen mannetjes gorilla’s (vaak rond de leeftijd van een jaar of 11) die nog niet dominant zijn leven vaak alleen of in kleine groepjes. Een gemiddelde groep berggorilla’s bestaat uit ongeveer 10 dieren.
Een vrouwelijke berggorilla heeft een draagtijd van 9 maanden en krijgt ongeveer eens in de 5 à 6 jaar jongen. Wanneer een babygorilla is geboren dan zal deze tijdens zijn eerste maanden door de moeder worden gedragen. Na enkele maanden is de baybgorilla zelf in staat om zich aan de vacht van zijn moeder vast te houden en na een maand of 4 wordt de babygorilla op de rug van de moeder vervoerd. Gemiddeld doet een gezin er zo’n 6 tot 8 jaar over om een jonge gorilla op te voeden. Jonge vrouwelijke berggorilla’s zijn rond hun 8e geslachtsrijp, bij de mannetjes duurt dit ongeveer 2 jaar langer.
Bedreigde diersoort
De berggorilla is al sinds jaar en dag een bedreigde diersoort. Hiervoor zijn drie oorzaken aan te wijzen. Het eerste is dat de natuurlijke omgeving van de berggorilla ernstig is ingekort in de afgelopen jaren. Doordat mensen steeds meer ruimte in zijn gaan nemen voor landbouw en/of om te wonen bleef er voor de berggorilla steeds minder ruimte over om te wonen. Zeker in de 19e en begin 20e eeuw was er veel minder aandacht voor de situatie van de berggorilla.
Een tweede reden is dat berggorilla’s ook nog vaak het slachtoffer worden van stropers. Deze stropers zijn vaak op zoek naar bushmeat, wat eigenlijk zoveel wil zeggen als wild vlees. Soms zetten ze dus eigenlijk vallen die voor andere dieren bestemd zijn, maar zijn het de berggorilla’s die in deze vallen stappen, maar in andere gevallen wordt er ook bewust op de berggorilla gejaagd. Er zijn namelijk mensen (vaak rijke Afrikanen) die gorilla vlees zien als een delicatesse en er om die reden ook veel geld voor over hebben om dit op hun bord te hebben bij het avondeten.
De derde reden is de massale oorlogen die plaats vonden in de afgelopen jaren in Rwanda. Met name tijdens de genocide vluchten veel inwoners richting Zaïre (het tegenwoordige Congo) via het Virunga-gebergte. Hierbij was er geen aandacht voor de levenssituatie van de berggorilla wat er in resulteerde dat er ook veel dieren gedood werden door vluchtende inwoners.
Gelukkig is er in de afgelopen jaren al veel gedaan om de stropers dwars te zitten en in de beschermde parken lopen ook dag en nacht rangers rond die uitgerust zijn met geweren om eventuele stropers te betrappen. Door deze maatregelen gaat de populatie langzaamaan weer omhoog. Naar schatting zijn er nu zo’n 900 berggorilla’s.
Een bezoek aan deze prachtige dieren is ook mogelijk, meer informatie hierover is te vinden op de pagina over gorilla-trekking.